O adianto da vendima terá as súas consecuencias nas características do viño. O aumento da temperatura, que xa se elevou nalgúns lugares ata 2 graos de media, durante a tempada de crecemento da uva definirá como será o viño, é dicir,  que cantidade de azucres terá ao final da maduración, que aromas primarios e secundarios emitirá ou cales serán  as calidades do seu sabor.

Unha contorna máis cálida romperá a personalidade final do viño. O aumento de temperaturas provocará que o contido en azucres aumente demasiado rápido, o que, á súa vez, obrigará a recoller a froita moito antes para evitar que suba demasiado a gradación -legalmente non pode pasar de 15 graos-.

Esta recollida temperá, con todo, provoca que queden algunhas partes verdes, como poden ser as sementes, e que non se alcanzaron os niveis adecuados dos metabolitos secundarios, taninos e fenoles, que dan calidade ao viño que se producirá.

Estas diferenzas darán notas non desexadas ao viño resultante e “sairá prexudicado en catas enolóxicas”, como explica o investigador Jordi Sardans, investigador experto en  metabolómica e consultor do Centro de Investigación Ecolóxica e Aplicacións Forestais (CREAF).

Así, o quecemento global non só está a poñer en perigo determinadas rexións vinícolas, que terán que deixar cultivar certas variedades, senón que tamén está a cambiar a composición da uva e potencialmente do viño das rexións que si conseguen saír adiante.

O cambio climático está a configurar un gran reto para a agricultura, pois tamén incrementará as necesidades hídricas entre 2 e 3 veces máis sobre os niveis actuais.

Xa o advirte o informe dos expertos en cambio climático da mediterránea MedECC, que afirma que a mediados de século haberá un 17% menos de dispoñibilidade de auga na área mediterránea.

Aínda que é certo que a  viña está considerada en boa parte un cultivo de secaño -é dicir, que non recibe máis auga que a da choiva- , coa escaseza hídrica será necesario buscar alternativas para manter os cultivos vivos.

Unha delas é o regadío. “Regar é a mellor estratexia para adaptarse ao cambio climático, pero só cando se dispoña de auga e sempre que sexa economicamente viable para unha explotación”, insiste, pola súa banda, Robert Savé, investigador experto en viticultura do Instituto de Investigación e Tecnoloxía Agroalimentarias (IRTA).

Por exemplo, en Cataluña, como indica a Axencia Catalá da auga (ACA), non hai auga en todo o territorio (de ríos, encoros,  freáticos, rexenerada …) e a principal fonte de auga de que dispón o sector é a da choiva, que cada vez será menos frecuente.

Ante estes posibles e probables impactos, os investigadores xa están a buscar fórmulas para adaptar o cultivo á nova situación climática. Neste sentido, apostan por establecer estratexias a curto e a longo prazo.

As de curto prazo contemplan as adaptacións nas prácticas de cultivo, á parte do uso da rega deficitaria, estaría o manexo e cobertura do chan, a orientación das filas de  espaldeiras ou a modificación da arquitectura do dosel vexetal.

No proxecto LIFE MIDMACC, os investigadores do IRTA estudaron como adaptar a viticultura na montaña media. Neste sentido, estudaron a posibilidade de establecer diferentes prácticas agronómicas, como o uso de cubertas vexetais, a plantación en terrazas ou costeiros, a condución en vaso ou  espaldera, afectan á dinámica da auga no chan, ás as súas características fisicoquímicas e a diversidade microbiana.

Pola súa banda, as estratexias de longo prazo caracterízanse polos seus maiores custos, dado que conlevan a realizar cambios máis profundos. Entre elas inclúese a implantación e adaptación doutras variedades de vide que resistan mellor a tensión hídrica e térmica, o redeseño da xeometría dos viñedos e, en última instancia, a recolocación dos mesmos noutras zonas.

Para iso, os investigadores están a deseñar ferramentas a partir de intelixencia artificial que permiten ao agricultor tomar mellores decisións. Está a desenvolverse a través do proxecto VISCA, que é capaz de predicir en que fase do calendario estará a  viña durante os próximos meses ou se se achegan eventos meteorolóxicos adversos (xeadas, seca, entre outros).

Desta maneira, o agricultor introduce información de maneira regular e pode prever, coas condicións meteorolóxicas a medio prazo, cales serán as necesidades reais da viña, co fin de adiantarse e tomar mellores decisións, tales como xestionar de forma máis eficiente a rega, o  aclareo de acios, facer podas selectivas de verán ou organizar todo o sistema de colleita para que estea listo para un día concreto.

Así mesmo, é importante levar a cabo estratexias que fomenten a resiliencia do cultivo, dado que, hoxe en día, debido á súa conservación, está a contribuír aínda máis a empeorar o quecemento global. E é que as adegas necesitan grandes cantidades de enerxía externa, como os combustibles fósiles para a maquinaria pesada e o transporte do viño, fan un uso de fertilizantes e ao mesmo tempo liberan gases de efecto invernadoiro.

Pero este fenómeno pódese reverter, porque o certo é que a  viña por si soa pode ser un aliado contra o cambio climático. O viñedo extrae da atmosfera nas condicións típicas de España entre 6 e 7 toneladas por hectárea e ano de dióxido de carbono. É o que se denomina agricultura rexenerativa, un sistema de cultivo que se centra no chan e en como mantelo “vivo”, que se aplica tanto aos cultivos de vide como noutros. Unha das medidas que viran ao redor desta técnica é a de labrar menos agresivamente e así evitar que se erosione o chan, non se libere tanto de dióxido de carbono nin minerais.

Imaxe por Kym Ellis